HORTUM NASIL OLUŞUR? DENİZDE HORTUMDAN NASIL KORUNABİLİRİZ?

Dev hortumun Kalamış'tan görünümü. (Kaynak: Hürriyet)

İklim değişiklikleri nedeniyle tecrübe ettiğimiz yeni doğa olayları gün geçtikçe artıyor. Haziran ayı boyunca İstanbul'u vuran anlık dolu yağışlarının yanında, dün daha önce görülmemiş bir meteorolojik olay Marmara kıyılarında görüldü. Pendik-Tuzla açıklarında saat 17.00 sularında oluşan hortum görgü tanıklarının söylemine göre hızla karaya yaklaştı ve Kocaeli'ne doğru yönelirken gücünü kaybedip kayboldu.

Daha önce böyle bir doğa olayına tanıklık etmemiş olan halk korku dolu saatler yaşadı. Çatılar, ağaçlar uçtu, denize düşenler oldu ve çok şükür hepsi sağ salim kurtarıldı.

HORTUM NEDİR VE NASIL OLUŞUR?

İklim değişiklikleri ile bu gibi vakalara sık sık karşılaşabilme ihtimalimiz artıyor.  Bu nedenle sizlere hortumun nasıl ve neden oluştuğundan bahsetmek isterim. 

Hortum bir rüzgar türüdür ve Kümülüs Nümbüs dediğimiz bulutlarla ilişkilidir. Kuvvetine göre F1-F5 arasında sınıflandırılırlar. Şu ana kadar gerçekleşen en kuvvetli hortum ABD'nin Oklahama eyaletinde oluşmuştur. F5 sınıfındaki bu hortum 1,5 km çapa sahiptir.

Bildiğiniz gibi havada su buharı bulunmaktadır. Isınan hava ile bu su buharı yükselir ve soğuk hava tabakasına ulaşınca yoğuşur, bulutları oluşturur. Bahsi geçen su buharı bazı zamanlarda yüksek sıcaklık nedeniyle çok hızlı şekilde yükselebilir. Yukarıdaki soğuk hava tabakası ile yeryüzündeki sıcaklık çok farklı ise buhar çok hızlı şekilde yoğunlaşmaya başlar. Tabiri caizse, yükseklerdeki çok soğuk hava aşağıdaki sıcak ve aşırı nemli havayı emmeye başlar. Bu süreçte bulutun altında spiral şeklinde bir görünüm oluşur. Yoğuşmaya başlayan hava buharı da bu spiralin yer yüzüne kadarki kuyruğunu görünür kılar.

Bu hortumlar her ne kadar tropik siklonlar kadar kuvvetli değilse de, yıkıcı olabilirler.

Ayrıca, hortumlar genel olarak kıyıya doğru hareket ederler. Ancak, kıyıdan içeri doğru belli mesafe yol kat ettikten sonra yok olurlar.

Pendik - Tuzla'da gerçekleşen hortumun yakın kamera çekimi. (Çeken: Hasan Kastel)

VİDEOYU İZLEMEK İÇİN TIKLAYINIZ

DENİZDEYKEN HORTUMDAN NASIL KORUNABİLİRİZ?

Bu konudaki önerilerimizi iki sınıfta sunmak istiyorum.

Kaçmak

Hortumların hareket hızları değişkendir. Büyük hortumlar çok hızlı hareket edebilirken, daha küçük hortumlar çok daha yavaş şekilde ilerleyebilir. 

Bu noktada, etrafınızda hortum oluşumu görürseniz ilk yapmanız gereken şey can yeleğinizi giymek. Sonrasında ise tüm yelkenleri kapatmak ve motora marş basmaktır. Bu şekilde, teknenin manevra kabiliyeti maksimuma çıkarmış ve kontrolü tamamen elinize almış olursunuz. Sonrasında ise motora ileri yol verip, hortumu teknenin kıçına kerterizleyip ilerlersiniz. Bu sırada, hortumun yönünü ve kuvvetsel değişimini izlemeniz gerekiyor. Hortumun hangi yöne doğru ilerlediğini tam olarak belirlediğinizde rotanızı hortumdan uzaklaşacak şekilde değiştirmeniz ve hızla uzaklaşmanız faydalı olacaktır. 

Yine de şunu söylemek isterim ki, yaşadığımız coğrafyada F5 büyüklüğünde bir hortumun oluşması pek muhtemel değil. Burada oluşan hortumların hareket hızları da oldukça düşük. Kısaca, eğer hortum tam tepenizde oluşacak kadar şanssız değilseniz, hortumdan kaçmanız çok zor olmayacaktır.

Hortumla Kesişme

Diyelim ki, her türlü yolu denediniz ve hortumla yüzleşmek zorunda kaldınız. Bu durumda yapmanız gerekenler basit ve akılda kalıcı cinsten...

Hortumun ilk oluşması sonrasında can yeleğinizi giymiş, yelkenleri kapamıştınız. Yelkenlerin kapalı olmasının manevra kabiliyetinizi artırdığı kadar, hortumla buluşma riskine karşı da bir önlem olduğunu bilmenizde fayda var. Spiral şekilde dönen rüzgar, yelkenleriniz açıkken sizi yakalarsa tekneyin kontrol edebilmeniz hiç bir şekilde mümkün olmayacaktır. Ayrıca, direğe binecek ters ve çok kuvvetli baskı direğinizi kırabilir...

Hortum size çok yaklaştığında da, ilk yapmanız gereken teknenin tüm lumboz ve hatchlerini kapalı olduğundan emin olmak. Sonrasında motoru durdurup, teknenin ana kapısını da kapamalısınız. İçeriye rüzgarın girmeyeceğinden emin olduktan sonra, içeride düşme ve kırılma tehlikesi olan her şeyi toparlamalısınız. Etrafınızın neta olduğundan emin olduktan sonra ise, teknenin içinde oturup, sağlam bir yeri tutmalı ya da oraya sarılmalısınız. 

Bu sayede, hortumun temas ettiği tekneniz rüzgarla beraber aşırı hızlı olmasada dönmeye başlayacaktır. Yine de şunu belirtmekte fayda var, coğrafyamızda oluşan F1 kuvvetindeki hortumların yüksek tonajlı tekneleri savurma ihtimali çok yüksek değil. Evet, sabit duran çatıları ve ağaçları sökebilir. Ancak, hareket serbestliği olan bir yelkenliyi suda ancak çevirir ve kuvvetin uyguladığı direncin büyük kısmı bu sırada absorbe olur. O nedenle, içeride sıkı sıkı tutunup beklemeniz en iyi güvenlik yöntemidir.


Her zaman güvenli seyirler dilerim.



Sevgi ve Saygıyla,


Emre Başkan